Rondom de Zomertuin brengen we jaarlijks een belangrijk thema uit de culturele geschiedenis van onze eigen lokale omgeving onder de aandacht. Dit jaar 350 jaar geleden werd ons land overvallen door de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV, de Engelse vloot en twee Duitse vorsten. In dat rampjaar 1672 werd de Oude Hollandse Waterlinie ingezet als belangrijke verdedigingslinie van Holland. Op de basisscholen, door de straatexpositie en bij een aantal programma onderdelen van de Zomertuin, krijgt iedereen de kans hier meer over te weten te komen. Deze programmaonderdelen zijn mede dankzij de Historische Vereniging De Proosdijlanden tot stand gekomen. 

De straatexpositie bevat verschillende plekken uit Gemeente De Ronde Venen, die herinneringen bieden aan of in verband gebracht kunnen worden met de gebeurtenissen in 1672. 

Abcoude

Het Slot Abcoude is een voormalig kasteel bij Abcoude. Het kasteel werd het eerst vermeld tijdens de verwoesting door Gijsbrecht van Amstel in 1274. Het werd later herbouwd maar nu zijn, tussen De Horn en de Winkeldijk, nog slechts enkele de fundamenten en de herstelde slotgracht zichtbaar in het landschap. In 1672 speelde het slot een belangrijke rol. Veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau voerde toen het bevel van Muiden tot en met Abcoude. Op 19 juli 1672 bezette hij Slot Abcoude, dat toen diende als legerplaats waar troepen gestationeerd konden worden. De veldmaarschalk moest de Fransen beletten op schepen de Vecht af te zakken. De doortocht door de Angstel werd versperd door uitleggers (Een uitlegger was een bewapend vaartuig, dat ”uitgelegd” was op een bepaalde positie, ook wel platbodems). Zo bewaakte hij de weg naar Amsterdam. Gevolg was dat de Fransen een paar keer Abcoude aanvielen en in brand staken.

In november van het Rampjaar 1672: gefrustreerd door de inundaties besloten de hongerige Franse troepen te gaan plunderen in de omgeving. Op 17 november 1672 kregen 150 man vanuit Utrecht van de hertog van Luxemburg toestemming om in Abcoude alles te ruïneren. De Fransen marcheerden in een dag naar Abcoude en het slot, en staken in het dorp veel in brand. Op 30 november kwamen ze terug, maar intussen was de verdediging van het slot versterkt. Veel Fransen werden gevangen genomen. De Fransen trokken zich toen terug, maar op 11 februari vielen ze Abcoude nog een keer binnen. Na een mislukte poging om het Abcouder Slot te veroveren en te plunderen, staken ze opnieuw huizen in brand.

Van zowel het Slot als de brand in Abcoude zijn afbeeldingen te zien. Op 3 juli is er om 15.30 uur een voorstelling in de Dorpskerk over deze gebeurtenissen. Toegang gratis.

Baambrugge aan de Angstel

Op 7 november 1672 kwam een detachement Franse soldaten uit Utrecht en legerde zich tussen Baambrugge en het slot van Abcoude. Zij legden de bevolking een brandschatting op en toen deze werd geweigerd, staken zij vele huizen in brand. Veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau moest de Fransen beletten op schepen de Vecht af te zakken. De doortocht door de Angstel werd versperd door met geschut bewapende vaartuigen, geplaatst op alle rivieren en vaarten. Zo bewaakte hij de weg naar Amsterdam.

Botshol

In de strijd tegen de Fransen werden uitleggers gebruikt: bewapende scheepjes. In het grensgebied tussen het graafschap Holland en het bisdom Utrecht werd eeuwenlang strijd geleverd tussen de graven van Holland en de bisschoppen van Utrecht. Dit verklaart het grillige verloop van deze grens. In juni 1672 werd Utrecht door de Fransen veroverd. Daarna vielen ze De Ronde Venen binnen om door te stoten naar het gewest Holland. Daarom hadden de Hollanders een groot deel van dit gebied onder water gezet. Dat was niet zo moeilijk, want het gebied van de Ronde Venen wordt vrijwel geheel omgeven door een ring van kleine veenriviertjes. In het Rampjaar 1672 en ook in 1673 waren daar de uitleggers actief, kleine bewapende binnenvaartscheepjes.

Demmerik

Eetcafé De Schans in Demmerik. Vanwege een nieuwe defensielijn werden in Demmerik en Wilnis verdedigingsposten ingesteld. Vandaag de dag herinnert café De Schans in Demmerik aan de strijd in de beginjaren van de Waterlinie. Van de schans zelf is niets meer terug te vinden.

Uithoorn – Amstelhoek

We zien een afbeelding van het Fort bij Uithoorn. Dit fort ligt in Amstelhoek, nog nét onderdeel van gemeente De Ronde Venen. Hoewel het fort pas later werd gebouwd, als onderdeel van de Stelling van Amsterdam, was het een belangrijke plek in de Oude Hollandse Waterlinie. In het rampjaar 1672 dreigden aan de overkant van de Amstel de Franse troepen. In Uithoorn had prins Willem III zijn troepen samengetrokken. Hier lag ook een van de weinige bruggen over de Amstel. Een brug die als er vijandelijke troepen in aantocht waren uit voorzorg soms gesloopt werd. Zo ook in 1672.

Geinbrug

Helemaal in het uiterste noord­­­en van de gemeente de Ronde Venen, lag een post aan de Geinbrug, op de plek van buitenplaats Schoonoord. Eerder stond daar het huis van de Amsterdamse chirurgijn Eugenius Fonteijn en zijn echtgenote Margaretha Zegers. Hij overleed in 1671, en deze Margaretha heeft in september 1672 bij de Staten van Holland bezwaar gemaakt tegen het ‘ten deele vergraven’ van ‘haer Suppliants Hoffsteden’. Veldmaarschalk Johan Maurits van Nassau-Siegen wilde daar de weg naar Weesp versterken. Ook wilde zij een vergoeding omdat ‘haer Woonhuys wierde ghebruyckt tot een Corps de Guarde’. De Staten van Holland wezen dit verzoek onmiddellijk af, ‘om de consequentie’: het was immers niet de enige plaats waar huizen en boerderijen voor militaire doeleinden werden ingezet.

Nigtevecht

De plek waar later Fort bij Nigtevecht is gebouwd was ook onderdeel van De Oude Hollandse Waterlinie. Fort bij Nigtevecht is gelegen in Abcoude en dus ook in Gemeente De Ronde Venen. Later werd hier de Batterij aan het Gein aangelegd. Dit is een aarden verdedigingswerk aan weerszijden van het Gein en maakt net als Fort bij Nigtevecht onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam.

Het pad naar Mijdrecht

Een verbindingsweg (acces) is op historische kaarten bekend als ‘het Pad naar Mijdrecht’. Deze liep dwars door het onder water gelopen gebied. De hierbij behorende post aan de Groene Jonker had als doel de opmars te beletten van vijandige troepen over de voormalige verbindingsweg van Mijdrecht naar Zevenhoven. De locatie van de post bij de Groene Jonker was strategisch gekozen: daar waar het pad de Kromme Mijdrecht kruiste. Eind september 1672 werd de post bezet door één compagnie infanterie. Op de Kromme Mijdrecht patrouilleerden bovendien vijf vrachtschuiten (uitleggers) die door de stad Amsterdam waren gestuurd. Ze waren elk bewapend met drie donderbussen en dertien snaphanen (vuurwapens) en bemand door zestien man.

Slot Loenersloot

Slot Loenersloot is een kasteel en voormalige ridderhofstad in Loenersloot, gelegen aan de westelijke oever van de Angstel. Het kasteel wordt in 1258 voor het eerst genoemd. Het bestond toen waarschijnlijk slechts uit een verdedigingstoren. De vleugels van het kasteel dateren uit de 14de en 15de eeuw. In het Rampjaar 1672 werd het kasteel bezet door de Fransen, maar gelukkig niet vernield.

De Voetangel

De naam ‘Voetangel’ verwijst naar een voormalige herberg aan de driesprong, die de vorm had van een voetangel, tegenwoordig beter bekend als kraaienpoot. Sinds 1626 had het de functie van Tolgaardershuis voor trekschuit en paard en wagen op weg naar Amsterdam of Utrecht. Omdat iedereen hier belemmerd werd en moest stoppen om tol te betalen was het ook een ‘voetangel op de reis’. In 1672 werd hier een verdedigingspost ingesteld, die later deel ging uitmaken van de Stelling van Amsterdam. Tegenwoordig staat op de plaats van de herberg een restaurant.

Waverveen

Een heftig wapenfeit uit de tijd van de Waterlinie speelde zich af in november 1672. In een novembernacht kwamen de Franse troepen verhaal halen, toen de inwoners van Waverveen ondanks bevel geen hooi hadden geleverd. De strijd ontbrandde bij de voormalige Bijleveldse brug, waar een uitlegger, ‘de Amstelse Galije’, de wacht hield. De bemanning van het wachtschip dolf het onderspit en vervolgens ging ook het voornaamste deel van het dorp in vlammen op. Eeuwen later komen soms nog uiteenlopende stenen kogels tevoorschijn.

Wilnis

In 1672 werd het land rond het dorp Wilnis onder water gezet. Dat bleek niet afdoende toen de Fransen optrokken naar het nabijgelegen Waverveen. Pas in voorjaar van 1673 verminderde het gevaar toen de Hollanders Nieuwersluis wisten in te nemen. De Ter Aase Zuwe en de Wilnisse Zuwe – ten oosten en ten zuiden van Wilnis – waren onderdeel van de nieuwe defensielijn. Zuwen zijn zompige, slecht verharde wegen, die werden gebruikt als looppaden in het moerassige polderland.

Meer programmaonderdelen RampZalig juni-oktober 2022

1672 Van Eigen Bodem – Bartho Braat, Sundance, popkoor (kids), Angstel & Geinkoor
3 juli, 15.30 uur, Dorpskerk Abcoude, gratis toegang (wel aanmelden)
In november van het Rampjaar 1672 besloten de hongerige Franse troepen, gefrustreerd door de inundaties, te gaan plunderen in de omgeving. Ze trokken brandstichtend door dorpen en kwamen ook in Abcoude dat in brand werd geschoten. In 1672 VAN EIGEN BODEM wordt dit verhaal verteld, gedanst en gezongen door talent van eigen bodem in de Dorpskerk van Abcoude, die een grote rol speelde in deze geschiedenis.

Expositie 1672 Van Eigen Bodem
3 juli, 12.00 – 17.00 uur, Fort Abcoude, gratis toegang
Gedurende één hele schooldag werkte basisschool de CNS, alle kinderen en leerkrachten, aan het thema RampZalig 1672. Dit jaar 350 jaar geleden ontstond de Oude Hollandse Waterlinie. De kinderen werkten aan uitdagende opdrachten onder leiding van een kunstvakdocent. Na de zomer gaan nóg 7 scholen uit onze gemeente met de projectdag aan de slag.

Tentoonstelling 1672 RampZalig van Historische Vereniging de Proosdijlanden
Van 2 juli t/m 30 oktober
Deze tentoonstelling laat zien wat er in onze gemeente in het rampjaar is gebeurd. Elke woensdag-, zaterdag- en zondagmiddag van 13.00-16.00 uur in de R.K.-kerk aan de Kerklaan te Vinkeveen. Gratis toegang.